W poszukiwaniu badań

28.11.2019 r. - W poszukiwaniu badań (felieton)

Wstęp

Poszukiwanie inspiracji do badań jest niezbędnym elementem pracy naukowej. Truizmem jest stwierdzenie, że chcąc poszerzać i wzbogacać swój warsztat metodologiczny, warto sięgać do prac najlepszych badawczych. Watro korzystać z doświadczeń mistrzów.

Niekwestionowanym autorytetem w dziedzinie pedagogiki i badań pedagogicznych jest prof. zw. dr hab. Bogusław Śliwerski – członek Centralnej Komisji i równocześnie Rady Doskonałości Naukowej, profesor Uniwersytetu Łódzkiego i Akademii Pedagogiki Specjalnej. Za osiągnięcia naukowe otrzymał najwyższe odznaczenia przyznane przez inne uczelnie, czyli doktoraty honoris causa.

Śliwerski jest autorem licznych publikacji. Ponadto od 10 lat (od 2 września 2009 r.) prowadzi blog internetowy, na którym publikuje sprawozdania, opinie, komentarze ze świata nauki. Bardzo często w swoich publikacjach porusza problem nierzetelnych badań, piętnuje osoby słabo przygotowane merytorycznie do podjęcia badań naukowych i równocześnie przestrzega młodych adeptów sztuki naukowej przed niedouczonymi doktorami. Wiadomo bowiem, że słabi naukowcy nie potrafią przeprowadzić badań lub prowadzą badania o niekwestionowanie niskiej jakości.

Dlatego, bezsprzecznie uznając wyższość B. Śliwerskiego nad innymi pedagogami, postanowiono sprawdzić, jak wygląda proces prowadzenia i opisu badań przez jednego z najwybitniejszych specjalistów tej dziedzinie.

Metodologia prowadzonych badań

Celem badań było znalezienie idealnego modelu badań w publikacjach wybitnego pedagoga B. Śliwerskiego. Główny problem badawczy brzmi:

Czy w publikacjach B. Śliwerskiego znajdują się prowadzone przez naukowca badania empiryczne?

Do tak postawionego problemu badawczego sformułowano hipotezę zerową i hipotezę alternatywną:
H0 – publikacje B. Śliwerskiego nie zawierają badań,
H1 – publikacje B. Śliwerskiego zawierają badania.

Ponadto postanowiono znaleźć odpowiedź na pytania:

1. Jakie modele badań można znaleźć w publikacjach B. Śliwerskiego?
2. Gdzie wydawane są największe dzieła pedagogiczne B. Śliwerskiego?

Zastosowane metody badawcze:

1. Analiza dokumentów
2. Obserwacja

Charakterystyka prowadzonych badań

W badaniach wyróżniono 3 podstawowe etapy:

1. Eksploracja najbliższego otoczenia;
2. Eksploracja zasobów internetowych;
3. Przeszukanie źródeł bibliotecznych.

Ad. 1. Eksploracja najbliższego otoczenia – poszukiwania idealnego modelu badań rozpoczęto od publikacji zamieszczonych w najbliższym otoczeniu, czyli we własnej biblioteczce naukowej. Ponieważ eksploracja najbliższego otoczenia nie przyniosła zamierzonych rezultatów – na półkach znajdowały się tylko 3 książki (niestety pożyczone), rozpoczęto etap 2.

Ad. 2. Eksploracja zasobów internetowych – ten etap podzielony był na 3 podetapy:

1. Przeszukanie internetowego katalogu Biblioteki Narodowej. Po wpisaniu w wyszukiwarce autora „Bogusław Śliwerski”, otrzymano 404 wyniki. Wśród nich można wyróżnić:

• artykuły – 315,
• czasopisma – 3,
• druki ulotne – 3,
• e-booki – 1,
• książki – 74,
• publikacje dydaktyczne – 7,
• publikacje fachowe – 5,
• publikacje informacyjne – 3,
• publikacje naukowe – 62,
• publikacje popularnonaukowe – 3,
• publikacje promocyjne – 1.

1. Przeszukanie publikacji podanych przez B. Śliwerskiego w Google Scholar, w którym zawartych jest 251 pozycji. Wśród nich znajdują się zarówno artykuły w czasopismach naukowych, książki pod redakcją, monografie oraz publikacje popularnonaukowe.
2. Przeszukanie elektronicznego katalogu Centrum Informacji Naukowej i Biblioteki Akademickiej (CINIBA), w którym znajduje się znajdują się 133 publikacje.

Ad. 3. Przeszukanie źródeł bibliotecznych – na tym etapie (na podstawie zgromadzonych wcześniej informacji) przeanalizowano publikacje B. Śliwerskiego znajdujące się w największej na śląsku bibliotece zawierającej publikacje pedagogiczne – CINIBA.

Ustalenie zakresu badań

Bogusław Śliwerski (jak wykazano) posiada ogromny dorobek publikacyjny. Taka liczba publikacji jest trudna do przejrzenia, ponadto dotarcie do wszystkich wydaje się niemożliwe, bez poświęcenia ogromnej ilości czasu na analizę publikacji w bibliotece. Dlatego zdecydowano ograniczyć zakres poszukiwań i dokonać wyboru publikacji, które będą podlegać analizom.

Postanowiono przeanalizować artykuły B. Śliwerskiego opublikowane w czasopismach naukowych. Niestety, większość czasopism, nawet tych w wersji elektronicznej, dostępna jest w komputerach bibliotek, co wymaga wielogodzinnych sesji bibliotecznych.

Ponieważ w naukach społecznych większość autorów publikujących artykuły w czasopismach, wydaje następnie artykuły w postaci monografii, postanowiono dokonać analizy publikacji książkowych napisanych przez wybitnego pedagoga.

Zgodnie obowiązującą do 1 października Ustawą o stopniach naukowych i tytule naukowym[1] - doktor aplikujący na stopień doktora habilitowanego powinien wykazać się znacznym wkładem w rozwój danej dyscypliny naukowej oraz istotną aktywnością naukową (badawczą) w ciągu 8 lat pracy. Tym bardziej uznany w świecie nauki profesor powinien reprezentować znaczące osiągnięcia badawcze.

Zatem analizie postanowiono poddać publikacje książkowe B. Śliwerskiego napisane w ciągu ostatnich 10 lat (2009-2019).

Analiza dokumentów

Analizie poddano 24 książki dostępne w bibliotece CINIBA. Aż 20 książek (83,33%) B. Śliwerski napisał samodzielnie, a 4 książki (16,67%) we współautorstwie. W tabeli przedstawiono publikacje książkowe, które podlegały analizom wraz z rokiem wydania oraz wydawnictwem. W ostatniej kolumnie zawarto informację, czy w książce znajduje się rozdział metodologiczny, charakterystyka i opis badań.

Tabela. Publikacje książkowe B. Śliwerskiego, wydane w latach 2019-2009.

Analiza dokumentów wykazała, że żadna z opublikowanych przez B. Śliwerskiego książek nie zawiera rozdziału metodologicznego oraz charakterystyki i opisu badań. Zatem można przyjąć hipotezę zerową, która zakłada, że:

H0 – publikacje B. Śliwerskiego nie zawierają badań.

Ze względu na brak badań opisanych w publikacjach B. Śliwerskiego, nie znaleziono odpowiedzi na pytanie badawcze: Jakie modele badań można znaleźć w publikacjach B. Śliwerskiego?

Natomiast analiza dokumentów wykazała, że aż 20 książek (83,33%) wydanych jest w Oficynie Wydawniczej Impuls Wojciecha Śliwerskiego (zbieżność nazwisk nieprzypadkowa). Zatem odpowiedź na pytanie badawcze: Gdzie wydawane są największe dzieła pedagogiczne? - jest jednoznaczna – w Oficynie Wydawniczej Impuls.

Dlaczego B. Śliwerski nie stara się publikować książek w innych wydawnictwach, niż u Wojciecha Śliwerskiego? Może dlatego, że cytując samego profesora: „inaczej nikt by ich nie opublikował, nawet w ramce przeznaczonej na reklamę konserw”[2].

Analiza obserwacji

Opis obserwacji należy rozpocząć od użytego po raz pierwszy przez Grażynę Dryżałowską terminu naukowego „na pierwszy rzut oka”[3].

Zatem „na pierwszy rzut oka” wszystkie książki autorstwa B. Śliwerskiego wyglądają na nowe i nietknięte ręką ludzką. Książki pachną jeszcze farbą drukarską. Nawet te sprzed 10 lat. Wszystkie egzemplarze leżą na półce i czekają na czytelników. W bibliotece zawierającej największe zbiory publikacji pedagogicznych – CINIBA - nie ma wypożyczonych książek autorstwa B. Śliwerskiego. Autorka artykułu była prawdopodobnie pierwszą osobą, która zainteresowała się publikacjami B. Śliwerskiego.

Zakończenie

Bogusław Śliwerski posiada (w opinii akademickiej) ogromne osiągnięcia naukowe. Recenzuje monografie naukowe, prace doktorskie czy habilitacyjne. Po analizie jego publikacji książkowych można stwierdzić, że sam wpisuje się w promowany na swoim blogu nurt, w którym gani osoby nieprowadzące badań, czy prowadzące badania o słabej jakości: „pseudonaukowcy, o beznadziejnym stanie wiedzy metodologicznej, ale za to z dyplomami, często wypromowani przez polskie uniwersytetu (także te z dziesiątki uniwersytetów badawczych). Nawet nie rozumieją tego, co zostało zapisane w recenzjach. NIE WIEDZĄ, ŻE NIE WIEDZĄ, BO NIE ROZUMIEJĄ, CZEGO NIE WIEDZĄ”[4] - to jedna z wielu wypowiedzi utrzymana w powyższym tonie.

W obliczu przedstawionych rozważań warto głęboko zastanowić się nad słowami B. Śliwerskiego, który w jednej ze swoich publikacji na blogu pisze: „Ci, których praca naukowa nie spełnia nawet minimalnych standardów będą mieli okazję, by dowiedzieć się, że nie da się pomniejszać czyichś dokonań mierząc ich własną miarą (niekompetencji, światopoglądu, pozycji społecznej, płci, kultury itp.)”[5].

Wszystkie analizowane w artykule książki B. Śliwerskiego zgodnie z jego słowami „polecam szkołom polskich uniwersytetów, żeby można na ich postawie [dop. J. G.] uczyć młodych adeptów nauk społecznych, jak nie konstruuje się projektów badawczych i na co uważać w przyszłości, by nie kompromitować nauki w ogóle, a pedagogiki w szczególności. Doprawdy, wystarczy tej patologii na lata, by na podstawie takich właśnie prac wyjaśnić fundamentalne błędy niekompetentnych badaczy”[6]. Doprawdy, „(…) naukowy krytyk musi operować dowodami, podczas gdy krytyk tej krytyki będzie kierował się własnym przekonaniem, że jest wybitny”[7].

Może warto zgłębić oryginalność publikacji książkowych B. Śliwerskiego? Choć wydaje się, że o (nie)oryginalności i multiplikacjach tekstów tego autora pisano już w artykule Dobry i zły autoplagiat.

Na zakończenie warto zwrócić uwagę, że jedna z książek Klinika akademickiej pedagogiki, to wydany w wersji książkowej zbiór tekstów opublikowanych na blogu B. Śliwerskiego, który tę sieczkę intelektualną wpisuje sobie do dorobku naukowego[8].

Źródła:

[1] http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20030650595/U/D20030595Lj.pdf

[2] http://sliwerski-pedagog.blogspot.com/2009/09/wywiad-w-sprawie-wywiadu.html

[3] https://habilitacja.eu/phocadownload/dokumenty/dr_Joanna_Gruba_recenzja_prof_G_Dryzalowska.pdf (s. 5)

[4] http://sliwerski-pedagog.blogspot.com/2019/11/zakonczya-sie-rejestracja-wyborcow-do.html

[5] http://sliwerski-pedagog.blogspot.com/2019/11/wyroznienie-dla-profesora-aleksandra.html

[6] http://sliwerski-pedagog.blogspot.com/2019/10/pseudonauka-mimo-wszystko.html

[7] http://sliwerski-pedagog.blogspot.com/2019/11/warto-rozpoznawac-psychopedagogiczny.html

[8] https://scholar.google.com/citations?hl=pl&user=2zYom2sAAAAJ&view_op=list_works&sortby=pubdate

Dodaj komentarz